Resumé Ubiquinol | Stichting OrthoKennis (2024)

Co-enzym* Q10 is een vetoplosbare vitamine-achtige stof die als cofactor is betrokken bij verschillende stofwisselingsprocessen. Alle lichaamscellen, rode bloedcellen uitgezonderd, maken co-enzym Q10 aan. Co-enzym Q10 is essentieel voor een goede werking van cellen; zonder co-enzym Q10 is energievorming niet mogelijk en sterft de cel. Organen en weefsels die veel energie verbruiken zoals het hart, de spieren, lever en nieren hebben veel Q10 nodig om goed te functioneren. Op deze plekken worden dan ook de hoogste concentraties Q10 aangetroffen.

* Zie verklarende woordenlijst.

Co-enzym Q10 komt in het lichaam voor in twee vormen: de gereduceerde vorm ubiquinol, en de geoxideerde vorm ubiquinon. Bij de energieproductie in de mitochondriën fungeert co-enzym Q10 afwisselend als elektronenacceptor* (ubiquinon) en elektronendonor* (ubiquinol). Alleen ubiquinol heeft, vanwege het vermogen om elektronen af te staan, antioxidantactiviteit. Het in het bloed circulerende co-enzym Q10 bestaat voor meer dan 95% uit ubiquinol, en is voornamelijk gebonden aan (v)LDL-cholesterol ([very] low-density lipoprotein) en in veel mindere mate aan HDL-cholesterol (high-density lipoprotein).(1) De lichaamscellen worden bijna uitsluitend via de lichaamseigen productie voorzien van co-enzym Q10, aangezien de hoeveelheid Q10 in voeding minimaal is. Verschillende factoren, zoals ziekte en veroudering, dragen bij aan de afname van de lichaamseigen synthese, waardoor suppletie interessant kan zijn.

* Zie verklarende woordenlijst.

De synthese van co-enzym Q10 in de lichaamscellen vindt voornamelijk plaats in de mitochondriën, de energiecentrales van de cel waarin het energierijke molecuul ATP (adenosinetrifosfaat*) wordt gevormd. Dit is niet toevallig, aangezien co-enzym Q10 een essentiële cofactor is in de ATP-synthese en dus van groot belang voor de energieproductie in de cel (elektronentransportketen). De mitochondriale elektronentransportketen is een reeks van eiwitcomplexen in de membraan van de mitochondriën die elektronen aan elkaar doorgeven met als uiteindelijk doel energie in de vorm van ATP te produceren. Co-enzym Q10 vormt een onderdeel van de elektronentransportketen als elektronendrager in de membraan van de mitochondriën.(2) Als de hoeveelheid co-enzym Q10 in de mitochondriën daalt, door een lagere productie, dan daalt de energieproductie van de cellen.

* Zie verklarende woordenlijst.

Circa 80% van het intracellulaire co-enzym Q10 bevindt zich in de mitochondriën, de overige 20% in de celmembraan en de membranen van organellen zoals het Golgi-apparaat, endoplasmatisch reticulum en lysosomen.(3) Co-enzym Q10 in de gereduceerde vorm (ubiquinol) is een krachtige antioxidant die moleculen waaronder lipiden en eiwitten beschermt tegen oxidatieve schade. In de celmembraan gaat ubiquinol lipidenperoxidatie van membraanvetten tegen. Het eiwit FSP1 (ferroptosis suppressor protein 1) is ter plaatse van de celmembraan verantwoordelijk voor het omzetten (reduceren) van ubiquinon naar ubiquinol.(4) Onderzoek wijst erop dat ubiquinol in samenwerking met FSP1 niet alleen lipidenperoxidatie tegengaat maar ook ferroptose – een ijzergeïnduceerde vorm van geprogrammeerde celdood – kan remmen. (5)

Co-enzym Q10 verhoogt ook de antioxidantcapaciteit in het lichaam door het stimuleren van de productie van antioxidantenzymen zoals superoxidedismutase en catalase. Daarnaast is co-enzym Q10 betrokken bij het recyclen van vitamine C en vitamine E, die beide antioxidantactiviteit hebben.(6-8)

Co-enzym Q10 heeft invloed op de expressie van honderden genen, waaronder genen die betrokken zijn bij ontsteking, de vetstofwisseling en nieuwvorming van mitochondriën. De ontstekingsremmende effecten van co-enzym Q10 berusten onder meer op remming van de expressie van ontstekingsbevorderende stoffen zoals tumornecrosefactor (TNF)-α en interleukine (IL)-6.

De lichaamseigen productie van co-enzym Q10 neemt al vanaf de leeftijd van 20-25 jaar geleidelijk af. Tevens daalt met het stijgen van de leeftijd ook het vermogen om ubiquinon om te zetten in ubiquinol. Via de voeding krijgt men slechts een zeer kleine hoeveelheid co-enzym Q10 binnen; gemiddeld 3 tot 6 mg per dag, vooral met vlees, vis en gevogelte.(9) Na het veertigste levensjaar is het gehalte co-enzym Q10 in het hart en andere organen al dusdanig gedaald dat suppletie interessant wordt. Naast veroudering kunnen ook (chronische) aandoeningen met oxidatieve stress, overgewicht, medicijngebruik, stress en onvolwaardige voeding de lichaamseigen synthese van co-enzym Q10 verlagen en de behoefte aan co-enzym Q10 doen toenemen. Suppletie met co-enzym Q10 helpt het lichaam in optimale conditie te houden, vroegtijdige veroudering tegen te gaan en ziekte(processen) te remmen. Over het algemeen hebben de voordelen van co-enzym Q10-suppletie bij verschillende gezondheidscondities een wetenschappelijk onderbouwing, met name op het gebied van hart- en vaatziekten. Suppletie kan gunstig zijn voor de gezondheid van hart en bloedvaten, vooral bij aandoeningen zoals hypertensie, atherosclerose, ischemische hartziekte, cardiomyopathie en hartfalen. Het kan de mitochondriale energieproductie verbeteren, de hartspierfunctie ondersteunen, atherosclerose remmen, de endotheelfunctie verbeteren, de bloeddruk verlagen, en ontstekingen en oxidatieve stress verminderen.

Suppletie met ubiquinol heeft de voorkeur boven suppletie met ubiquinon bij mensen boven de 40 jaar en/of met aandoeningen of andere factoren die de aanmaak en omzetting kunnen remmen. Het voordeel van suppletie met ubiquinol is dat het niet eerst hoeft te worden omgezet in ubiquinol. Daarnaast lijkt het een veel hogere biologische beschikbaarheid te hebben dan ubiquinon.

Indicaties voor suppletie met co-enzym Q10 zijn onder meer (preventie van) hart- en vaatziekten, metabool syndroom, diabetes, dyslipidemie, neurodegeneratieve ziekten, verminderde vruchtbaarheid, migraine, fibromyalgie, post-covid, autisme, niet-alcoholische leververvetting, veroudering, chronische ontstekingsziekten, chronische vermoeidheid, astma en (intensief) sporten.(10,11)

Een meta-analyse van 26 studies met in totaal 1831 mensen met een cardiometabole aandoening waaronder hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en dyslipidemie liet een significante daling van de systolische bloeddruk zien door co-enzym Q10-suppletie. Het grootste effect op de bloeddruk werd gezien bij een dagelijkse dosering van 100-200 mg.(12)

Bij mensen met hartfalen is er vaak een verlaagde co-enzym Q10-status. Suppletie met co-enzym Q10 (100-300 mg/dag) kan symptomen verbeteren, de functionele pompcapaciteit van het hart verhogen en de kwaliteit van leven verbeteren. Er is ook bewijs dat co-enzym Q10-suppletie de sterftekans bij mensen met hartfalen significant kan verlagen.(13)

Co-enzym Q10 heeft, in combinatie met selenium, een anti-aging-effect. Bij ouderen die 4 jaar lang 200 mg ubiquinon en 200 µg selenium per dag namen, daalde het leptinegehalte terwijl dit bij de controlegroep (mensen van dezelfde leeftijd die geen ubiquinon en selenium namen) steeg. Leptine is een pro-inflammatoir peptidehormoon, en ontsteking wordt beschouwd als een belangrijk aspect van het verouderingsproces. Daarnaast werd een afname van vijf andere ontstekingsmarkers gezien, een daling van diverse markers voor fibrose (bindweefselvorming) en een stijging vanSIRT1 (sirtuin-1 of silent information regulator 1) hetgeen is geassocieerd met remming van cel- en weefselveroudering.(14)

Suppletie met Q10 kan ook een waardevolle aanvulling zijn op een reguliere behandeling. Zeker voor mensen die statines gebruiken, is het aan te bevelen om een supplement met Q10 te nemen, gezien de negatieve invloed van statinegebruik op de Q10-status. De synthese van co-enzym Q10 vindt plaats vanuit acetyl-CoA waaruit ook cholesterol wordt gevormd; de synthese van beide stoffen volgen voor een groot deel dezelfde route. Statines, de zogenoemde HMG-CoA-reductaseremmers, remmen een bepaalde omzetting in deze biochemische route, waardoor minder cholesterol maar dus ook minder co-enzym Q10 wordt gevormd. In Nederland gebruiken ruim 2 miljoen mensen statines. Myopathie (spierpijn en spierzwakte) is een veelvoorkomende bijwerking van statines. Statines tasten mogelijk de werking van de mitochondriën aan, waardoor de ATP-synthese wordt geremd.(15) Klinische studies hebben aangetoond dat statinegebruik tot een significante daling van de co-enzym Q10-bloedconcentratie kan leiden.(16,17) Suppletie met co-enzym Q10 kan door statines geïnduceerde myopathie mogelijk verlichten.(17)

Sporters kunnen baat hebben bij co-enzym Q10-suppletie, omdat het de energieproductie in spiercellen ondersteunt, spierweefsels beschermt tegen oxidatieve stress en ontsteking, en het herstel na inspanning bevordert.

De dagelijkse dosering van co-enzym Q10-suppletie die wordt geadviseerd, varieert van 30-100 mg (onderhoudsdosering) tot 100-600 mg voor therapeutische doeleinden.(21) In deze doseringen wordt co-enzym Q10 doorgaans zeer goed verdragen. Bijwerkingen treden zelden op; in zeldzame gevallen kunnen milde maag-damklachten of huiduitslag voorkomen. De dosis (boven 100 mg/dag) verdeeld over de dag innemen, kan helpen om deze klachten te verminderen. In klinische studies is vastgesteld dat een dosering tot 1200 mg/dag veilig is om te nemen.(22) Inname van (hoge doseringen) co-enzym Q10 hebben geen invloed op de lichaamseigen synthese van co-enzym Q10. Een stabiele plasmaconcentratie (steady state, waarbij absorptie en eliminatie rond een gemiddelde plateauwaarde schommelen), wordt doorgaans bereikt na 1-2 weken.(1)

Co-enzym Q10 is qua chemische structuur vergelijkbaar met vitamine K2 (menaquinon) en kan ook vergelijkbare effecten hebben. Voorzichtigheid met co-enzym Q10-suppletie is geboden bij mensen die vitamine K-antagonisten zoals acenocoumarol en fenprocoumon gebruiken. De veiligheid van co-enzym Q10-suppletie tijdens zwangerschap en lactatie is nog niet uitgebreid onderzocht. Het volledig ontraden van co-enzym Q10 bij zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven is waarschijnlijk niet nodig, maar het is verstandig terughoudend te zijn met hoge doseringen. Suppletie van co-enzym Q10 bij kinderen, bijvoorbeeld bij kinderen met autisme, is veilig indien de volgende adviesdosering wordt gevolgd: 1-10 mg/kg/dag.

Ubiquinol is van nature een zeer instabiele stof die snel oxideert. Een gerenommeerd bedrijf in Japan is er echter in geslaagd een gepatenteerd proces te ontwikkelen waarmee een ubiquinol-supplement van constante kwaliteit kan worden gerealiseerd. Bij de keuze van een ubiquinol-supplement is dit een belangrijk kwaliteitsaspect. Neem een supplement met co-enzym Q10 altijd in met een vetbevattende maaltijd; dit verhoogt de opname in de darm.

1. Mantle D et al. Bioavailability of coenzyme Q10: an overview of the absorption process and subsequent metabolism. Antioxidants. 2020;9:386.
2. Banerjee R et al. The mitochondrial coenzyme Q junction and complex III: biochemistry and pathophysiology. FEBS J. 2022;289:6936-58.
3. Mantle D et al. Coenzyme Q10 metabolism: a review of unsolved issues. Int J Mol Sci. 2023;24:2585.
4. Guile MD et al. New insights on the uptake and trafficking of coenzyme Q. Antioxidants. 2023;12:1391.
5. Santoro MM. The antioxidant role of non-mitochondrial coQ10: mystery solved! Cell Metab. 2020;31:13-5.
6. Zhang Y et al. Discovering the potential value of coenzyme Q10 in oxidative stress: enlightenment from a synthesis of clinical evidence based on various population. Front Pharmacol. 2022;13:936233.
7. Gutierrez-Mariscal FM et al. Coenzyme Q10 supplementation for the reduction of oxidative stress: clinical implications in the treatment of chronic diseases. Int J Mol Sci. 2020;21:7870.
8. Staiano C et al. Biosynthesis, deficiency, and supplementation of coenzyme Q10. Antioxidants. 2023;12:1469.
9. Pravst I et al. Coenzyme Q10 contents in foods and fortification strategies. Crit Rev Food Sci Nutr. 2010;50:269-80.
10. Aaseth J et al. Coenzyme Q10 supplementation – In ageing and disease. Mech Ageing Dev. 2021;197:111521.
11. Sumbalová Z et al. Reduced platelet mitochondrial respiration and oxidative phosphorylation in patients with post COVID-19 syndrome are regenerated after spa rehabilitation and targeted ubiquinol therapy. Front Mol Biosci. 2022;9:1016352.
12. Zhao D et al. Dose-response effect of coenzyme Q10 supplementation on blood pressure among patients with cardiometabolic disorders: a Grading of Recommendations Assessment, Development, and Evaluation (GRADE)-assessed systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Adv Nutr. 2022;13:2180-94.
13. Filipiak KJ et al. Heart failure – do we need new drugs or have them already? A case of coenzyme Q10. J Cardiovasc Dev Dis. 2022;9:161.
14. Alehagen U et al. Effects of an intervention with selenium and coenzyme Q10 on five selected age-related biomarkers in elderly Swedes low in selenium: results that point to an anti-ageing effect-a sub-analysis of a previous prospective double-blind placebo-controlled randomised clinical trial. Cells. 2023;12:1773.
15. Schirris TJ et al. Statin-induced myopathy is associated with mitochondrial complex III inhibition. Cell Metab. 2015;22:399-407.
16. Qu H et al. The effect of statin treatment on circulating coenzyme Q10 concentrations: an updated meta-analysis of randomized controlled trials. Eur J Med Res. 2018;23:57.
17. Qu H et al. Effects of coenzyme Q10 on station-induced myopathy: an updated meta-analysis of randomized controlled trials. Am J Heart Assoc. 2018;7:e009835.
18. Bhagavan HN et al. Coenzyme Q10: absorption, tissue uptake, metabolism and pharmakinetics. Free Radic Res. 2006;40:445-53.
19. Langsjoen PH et al. Comparison study of plasma coenzyme Q10 levels in healthy subjects supplemented with ubiquinol versus ubiquinone. Clin Pharmacol Drug Dev. 2014;3:13-7.
20. Zhang Y et al. Ubiquinol is superior to ubiquinone to enhance coenzyme Q10 status in older men. Food Funct. 2018;9:5653-9.
21. Orthokennis. https://www.orthokennis.nl/nutrienten/Co-enzym%20Q10
22. Hidaka T et al. Safety assessment of coenzyme Q10 (CoQ10). Biofactors. 2008;32:199-208.